Liczba gatunków ryb morskich w stosunku do Morza Północnego spada z 75 do 40, skorupiaków ze 187 do 16, znikają szkarłupnie, ukwiały, gąbki i inne. Ogólna wydajność biologiczna Morza Bałtyckiego jest wielokrotnie mniejsza niż Morza Północnego. Wynika to z faktu, iż zasolenie Bałtyku w większości waha się od 5 do 8 ‰. Zakres ten nazywany jest strefą minimum gatunkowego. Zależność ilości gatunków od zasolenia przedstawia wykres, natomiast rozmieszczenie liczby gatunków w zależności od zasolenia mapa. Globalna biomasa południowego Bałtyku szacowana jest na 4 mln. ton, co odpowiada 40,5 g/cm2 (na Morze Północne: 240 – 300 g/cm2). Główne miejsca zagęszczania życia dennego znajdują się w Głębi Bornholmskiej, Rynnie Słupskiej i Zatoce Gdańskiej na głębokości 40 – 80 m. Wydajność rybna Morza Bałtyckiego sięga do 6 kg na ha rocznie.
W Morzu Bałtyckim żyją m.in.: foka szara, foka obrączkowana, morświny oraz dorsze, śledzie, płastugi, szproty, makrele, łososie, węgorze, głowaczowate (m.in. kur rogacz, będący reliktem arktycznym), a także małże, skorupiaki (m.in. kiełż Pantoporeia femorata - relikt arktyczny) oraz wieloszczety i jamochłony (m.in. chełbia modra, bełtwa). Większość zwierząt zamieszkujących nasze morze to imigranci z innych mórz lub wód słodkich. Np niedawno bo w roku 1990 Stacja Morska UG doniosła że pojawił się nowy przybysz który nazywa się "babka bycza". Ryba ta ma około 20 cm długości, dużą obłą głowę, ciemną plamę na pierwszej płetwie grzbietowej. Według naukowców ryba ta dostała się do Bałtyku dzięki statkom które w wodach zęzowych przywiozły ją z Morza Kaspijskiego lub Czarnego), mogła ona też przywędrować sama rzekami. Najliczniej występuje w okolicach Gdyni.
SSAKI BAŁTYKU
W naszym morzu żyją foki, lecz ich populacja jest niestety niewielka. Na początku XX w żyło ich około 100 tysięcy, mimo regularnych polowań. Obecnie ich liczebność szacuje się na około 7 - 7,5 tysiąca. W Zatoce Gdańskiej polowania na foki były powszechne. W latach 1912-19 zabito 520 fok. Ich zabicie podobnie jak i morświna było premiowane wyplata w wysokości 5 zł. Jako dowód trzeba było dostarczyć szczękę zwierzęcia. Przydatnym środkiem do chwytania fok okazała się sieć, skonstruowana w 1912 roku przez rybaka Pawła Budzisza z Kuźnicy na Helu. Składała się ona z sieci śledziowej, tzw. mancy ustawianej na dnie, na głębokości 30-40 metrów. Wysokość sieci wynosiła 4 metry. Na obu jej końcach doczepiane były po dwa skrzydła, po każdej stronie mancy jedno, sporządzone z mocnej sieci jesiotrowej, o średnicy oczek 20cm. Skrzydła te ustawione były pod pewnym katem w stosunku do mancy. Foka płyneła wzdłuż sieci za rybą w końcu musiała zawrócić i zapętlała się i dusiła.
Dzisiaj w Bałtyku żyją 3 gatunki fok : foka szara ( Halichoerus grypus), foka pospolita (Phoca vitulina) i foka obrączkowana (Phoca hispida). Wszystkie gatunki fok objęte są ścisłą ochroną. Liczniej występuje foka szara, natomiast pospolita i obrączkowana pojawiają się u naszych wybrzeży bardzo rzadko. Foki szare być może sporadycznie się rozmnażają gdzieś na polskim wybrzeżu, ale to tylko przypuszczenia. Rodzi ona młode zarówno na brzegu morza jak i na lodzie. Lód wybiera w przypadku braku spokoju na brzegu. Uważa się , ze przyczynami wyginięcia tak olbrzymiej ilości fok były liczne polowania, brak lodu jako miejsca do rozrodu oraz zanieczyszczenia wody różnymi środkami chemicznymi. Mając ogromne szczęście pojedyncze osobniki można zauważyć przy ujściu Wisły (Mewia Łacha), a inne ulubione miejsca fok to Ryf Mew (Rybitwia Mielizna) oraz Cypel Helski (miejsca występowania fok, kolorem zielonym oznaczono występowanie fok obrączkowanych, białym szarych a czerwonym pospolitych).
Morświn (Phoceana phoceana). Ssak morski zaliczany do rodziny morświnów (Phocaenidae) z rzędu waleni (Cetacea), zamieszkujący przybrzeżne wody północnego Oceanu Atlantyckiego, Oceanu Spokojnego, Morze Śródziemne, Morze Północne oraz Bałtyk.
Osiąga długość do 180 cm i ciężar do 70 kg. Ciało wydłużone torpedowato, płetwa ogonowa pozioma, trójkątna płetwa grzbietowa. Ubarwienie ciała czarne, brzuch biały. Żyje pojedynczo lub w małych stadach, żywi się rybami.
Ciąża trwa ok. 10 miesięcy - samica rodzi 1 młode. Jedyny przedstawiciel waleni w polskich wodach. Niegdyś licznie tępiony przez rybaków, obecnie objęty ochrona gatunkowa.
PTAKI BAŁTYKU
Mewa śmieszka (Larus ridibundus). Ptak z rodziny mewowatych (Laridae) występujący w całej Europie i Azji od Islandii i Wielkiej Brytanii aż do wybrzeży Oceanu Spokojnego. Zamieszkuje wody śródlądowe bieżące i stojące oraz piaszczyste plaże, wyspy, bagniste laki, brzegi mórz. Osiąga 37 cm długości ciała i 95 cm rozpiętości skrzydeł. Ubarwienie obu płci jednakowe: białe z szarym wierzchem i czarnymi końcami skrzydeł, których przedni skraj jest biały. W okresie godowym ma czarno opierzona głowę, czerwony dziób i nogi. Żywi się drobnymi kręgowcami i bezkręgowcami lądowymi i wodnymi oraz odpadkami organicznymi. Wyprowadza 1 lęg w roku. Gnieździ się kolonijnie na ziemnych kopcach lub w zagłębieniach w piasku. Samica składa 3-4 jaja, które wysiadują oboje rodzice przez ok. 23 dni. Oboje karmią pisklęta i opiekują się nimi do 5 tygodnia życia. W Polsce liczna lęgowo. Chroniona.
Rybitwa (Sterninae). Podrodzina ptaków wodnych z rodziny mewowatych. Charakteryzują się smukłą sylwetką, długimi i ostro zakończonymi skrzydłami oraz rozwidlonym ogonem i krótkimi nogami. Palce spięte błoną pławną. Upierzenie białe, szare, brązowe lub czarne. Brak dymorfizmu płciowego w ubarwieniu.
Są ptakami wód śródlądowych cieplejszych stref klimatycznych. Bardzo zwinne i szybkie w locie. Żywią się małymi rybami i bezkręgowcami wodnymi, czasami łowią w locie duże owady. Gnieżdżą się kolonijnie na położonych w głębi lądu terenach podmokłych, brzegach jezior i rzek. W zniesieniu 1-3 jaja, które są wysiadywane przez oboje rodziców przez 13-30 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo wkrótce po wylęgu, ale pozostają jeszcze kilka tygodni pod opieka rodziców. W Polsce występuje 9 gatunków, w tym 6 lęgowych. Wszystkie chronione. Do najbardziej znanych należą: rybitwa białoczelna (Sterna albifrons), rybitwa białoskrzydla (Chlidonias leucopterus), rybitwa czubata (Sterna sandvicensis) i rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo).
Łabędź niemy (Cygnus olor). Ptak z rodziny kaczkowatych. Osiąga 155 cm długości ciała, wagę 22,5 kg (najcięższy ptak fruwający) i 235 cm rozpiętości skrzydeł. Występuje w umiarkowanych szerokościach geograficznych Europy i Azji. Introdukowany w Ameryce Północnej, Afryce i Australii. Zamieszkuje większe zbiorniki wodne o dobrze rozwiniętej roślinności brzegowej i podwodnej, łącznie z zatokami morskimi.
Samiec i samica są śnieżnobiało upierzone (maja do 25 tys. piór). Charakterystyczną cecha tego gatunku jest czerwonopomarańczowy dziób oraz duża czarna narośl u jego nasady, większa u samca w okresie godowym.
Odżywia się pokarmem roślinnym urozmaicanym drobnymi bezkręgowcami wodnymi. Nie nurkuje w wodzie, pożywienie wydobywa na płyciznach zanurzając głowę, szyję i przód ciała pod wodę. Żeruje również na lądzie wśród traw i trzcin. Gniazdo buduje z różnych części roślin najczęściej w trzcinach na płytkiej wodzie, pływających wysepkach i w różnych niedostępnych miejscach na brzegach zbiorników wodnych. Ma on średnicę ok. 200 cm i wysokość ok. 50 centymetrów.
W okresie godowym obie płci z wygięta w kształcie litery S szyją i nastroszonymi skrzydłami wykonują rytualny taniec na wodzie krążąc wokół siebie. Samica składa 5-9 jaj, które sama wysiaduje przez 35 dni. Samiec w tym okresie zaciekle broni terytorium wokół gniazda. Pisklęta w krótkim czasie po wykluciu opuszczają gniazdo, a rodzice wyprowadzają je od razu na wodę. Po kilku dniach szaro upierzone młode już samodzielnie żerują na młodych pędach roślin. W wieku ok. 4,5 miesiąca posiadają umiejętność lotu. W Polsce jest liczny lęgowo, zwłaszcza na Mazurach i Pomorzu. Jest gatunkiem wędrownym. Przylatuje w marcu i kwietniu, odlatuje od września do grudnia. Populacje północnoeuropejskie zimują licznie na wybrzeżu Bałtyku. Jest gatunkiem chronionym.
Innymi charakterystycznymi gatunkami ptaków są:
- Alka krzywonosa,
- Kaczki: edredon i uhla,
- Tracze: szlachar,
- Siewkowce: biegus,
- Perkoz dwuczuby,
- Kormoran czarny,
- Orzeł bielik,
RYBY BAŁTYKU
Węgorz europejski. Ryba z rodziny węgorzowatych, rzędu węgorzokształtnych, występująca w rzekach i jeziorach zachodniej i środkowej Europy, w południowo-wschodniej i środkowej części Oceanu Atlantyckiego i we wszystkich morzach europejskich. Węgorz jest aktywny nocą. Żywi się głównie fauną denną i drobnymi rybami, potrafi połykać zdobycz stosunkowo dużych rozmiarów. Dorosłe osobniki wędrują z wód słodkich do morza. W celu odbycia tarła udają się do zachodnich rejonów Oceanu Atlantyckiego w okolice archipelagu Bermudy (Morze Sargassowe). Tarło odbywa się na głębokości 200-400 m, wg niektórych badaczy do 1000 m. Osobniki dorosłe po tarle giną.
Łosoś. Ryba z rodziny łososiowatych występująca w północnej części Oceanu Atlantyckiego i w rzekach do niego uchodzących, zarówno po stronie europejskiej, jak i amerykańskiej. Jest ryba dwuśrodowiskową, przebywa i żeruje w morzu, na tarło wpływa jednak do rzek, nieraz do kilkuset km od ich ujścia, gdzie w szybkim nurcie, na piaszczysto-żwirowym dnie odbywa tarło. Samica składa ikrę (ok. 1000 sztuk na 1 kg masy ciała) do przygotowanego gniazda. Łosoś ceniony jest za wspaniale mięso, jednak zbyt intensywne połowy i zanieczyszczenie wód spowodowały zmniejszenie się jego pogłowia (w Polsce łososia można spotkać sporadycznie wstępującego na tarło do rzek Pomorza Zachodniego, Wisły i Odry). W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową i nie wolno go odławiać.
Dorsz (Gadus morrhua). Ryba z rodziny dorszowatych, o dużym znaczeniu gospodarczym. Osiąga długość do 1,5 m. marmurkowe, brązowo-biały, brzuch i linia boczna barwy białej Jego pożywienie stanowią bezkręgowce oraz ryby, w tym również własnego gatunku.. Niezwykle płodny, składa do 9 mln ziaren ikry. Zamieszkuje wody północnego Oceanu Atlantyckiego i Spokojnego. W światowych połowach zajmuje drugie miejsce po połowach śledzia. Ceniona wątroba, przetwarzana na pasty rybne, uzyskuje się z niej tran oraz witaminy A i D.
Szprot. (Sprattus sprattus). Ryba z rodziny śledziowatych występująca w morzach Europy. Długość, do 17 cm, kształtem przypomina śledzia, różni się od niego szeregiem ostrzejszych łusek, tzw. stępkowych, wzdłuż krawędzi brzucha. Ubarwienie szarozielone, brzuch jaśniejszy. Szprot żyje w ławicach, żywi się planktonem, tarło w Morzu Bałtyckim odbywa latem, w Morzu Północnym od stycznia do lipca. Po 2 latach osiąga dojrzałość płciowa. Tworzy liczne podgatunki. Szprot ma olbrzymie znaczenie gospodarcze, poławia się go rocznie do 300 tys. t.
Makrele. (Scomber). Ryby z rodzaju zaliczanego do rodziny makrelowatych, zamieszkujące strefę pelagiczna (pelagial) mórz i oceanów strefy cieplej i umiarkowanej. Ciało torpedowate, wydłużone, o metalicznym połysku, pokryte w całości łuską. Osiągają ponad 60 cm długości ciała. Cechują się zmienną ciepłotą krwi. Występują zazwyczaj w dużych stadach. Maja ogromne znaczenie gospodarcze. Przedstawicielami makreli są m.in.:
makrela atlantycka (Scomber scombrus), zamieszkująca stadami północny Ocean Atlantycki i Morze Śródziemne,
makrela kolias (Scomber japonicus), zamieszkuje stadnie wody oceanów półkuli południowej oraz Morze Śródziemne i Morze Czarne. Osiąga długość ciała do 60 cm. Pożywienie stanowi głównie plankton. ciała do 50 cm, pożywienie stanowią drobne bezkręgowce oraz inne gatunki ryb. Wskutek nadmiernych odłowów wprowadzono ograniczenia w pozyskiwaniu tego gatunku.
Śledź. (Clupea harengus). Ryba z rodziny sledziowatych występująca w północnej części Oceanu Atlantyckiego i w przyległych morzach, tworząca szereg podgatunków i ras. Ciało wrzecionowate, spłaszczone bocznie, srebrzyście ubarwione, niewielki otwór gębowy, pęcherz pławny z ujściem w okolicy odbytu. Długość 28-50 cm, w zależności od rejonu występowania.
Forma bałtycka (Clupea harengus membras), zwana salaka, osiąga do 28 cm długości, dzieli się na grupy odbywające tarło w różnych porach roku, np. śledź wiosenny w kwietniu i maju w Zalewach Wiślanym i Szczecińskim oraz w Zatoce Gdańskiej, śledź jesienny - w zachodnim Bałtyku oraz w Zatoce Gdańskiej. Śledź występuje często w wielkich ławicach, rozród odbywa bliżej dna, zazwyczaj na wodach płytszych. Samica składa do 120 tys. ziaren ikry, która opada na dno i przykleja się do podłoża. Wylęg następuje po 6-21 dniach, larwy maja 5-8 mm długości3, osiągają wygląd osobników dorosłych przy ok. 5 cm długości. Śledź jest jednym z najważniejszych gatunków w rybołówstwie morskim, roczne połowy sięgały niegdyś 6,5 mln t, obecnie wskutek przełowienia wprowadzono limity połowów i odłów roczny wynosi około 2 mln t.
Oprócz wykorzystywanych gospodarczo gatunków warto zapoznać się z innymi (rys. 1, 2 i 3)